De stroom terugnemen: hoe Hamburg de controle over zijn energiebedrijf terugkreeg

Door Anselm Sprandel, directeur-generaal Energie en Klimaat, Ministerie van Milieu en Energie, Stad Hamburg

Een casestudy over het vergoeden van een nutsvoorziening: hoe de stad Hamburg de controle terugkreeg over haar nutsvoorziening en de instrumenten om de agenda's voor klimaatbescherming en energietransitie van de stad vooruit te helpen.

Achtergrondinformatie over het geprivatiseerde verleden van Hamburg

In de jaren negentig en het begin van de jaren 1990 werd de Hamburgische Electricitäts Werke (Hamburg Electricity Works of HEW) verkocht aan de Vattenfall Group om de stadsbegroting in evenwicht te brengen. De verkoop van stadseigendommen om de begroting in evenwicht te brengen was in die tijd niet ongebruikelijk. Veel steden hebben het wereldwijd gedaan, maar veel meer heroverwegen hun opties en geven activa terug aan de stadscontrole.

Ten tijde van de verkoop van Hamburg aan Vattenfall omvatte HEW zowel de elektriciteits- en stadsverwarmingsactiviteiten als de gasvoorziening via haar dochteronderneming HeinGas. (De verkoop vond plaats vóór de ontvlechting, reorganisatie en regulering van de Duitse elektriciteitsmarkt, en de gasactiviteiten werden later door Vattenfall verkocht aan de E.ON Group.)

De verkoop was politiek en sociaal controversieel. Niet alleen het slechte imago van Vattenfall was een probleem voor het publiek, maar ook de bouw van de kolencentrale in de Hamburgse wijk Moorburg. Al snel besefte men dat privatisering een vergissing was en dat de stad daardoor veel aan invloed had verloren.

Als reactie daarop werd in 2009 het gemeentebedrijf “Hamburg Energie” opgericht om huishoudens van groene stroom te voorzien en actief te zijn in de duurzame energiesector. En in 2011 onderhandelde de stad Hamburg met elektriciteits-, stadsverwarmings- en gasnetbedrijven om een ​​aandeel van 25.1 procent over te nemen. De beweging om te remunipaliseren had de voet aan de grond die nodig was om te slagen.

De terugkeer van het hulpprogramma naar City Control

Twee jaar later, in 2013, was er in Hamburg een referendum over de energienetwerken, geïnitieerd door stakeholders. Het referendum riep op tot een volledige openbare terugkoop van elektriciteits-, stadsverwarmings- en gasnetwerken, met als bindend doel een sociaal rechtvaardige, klimaatvriendelijke duurzame energievoorziening onder democratische controle.

Zij hebben gewonnen. Het referendum was een succes. En dus begon de Hamburgse senaat met de uitvoering van het referendumbesluit door contractuele afspraken met Vattenfall en E.ON op te stellen. Het volgende jaar, 2014, was getuige van de volledige hergemeente van het elektriciteitsnet en de overname vond plaats in de vorm van een aandelenovereenkomst en omvatte de overname van het personeel.

Kansen geboden door remuneratie

Met de remuneratie heeft de stad Hamburg nu energiebedrijven die de energiewaardeketen volledig dekken. Het bestaat uit de volgende bedrijven:

• Elektriciteitsnet: Stromnetz Hamburg GmbH (voorheen Vattenfall-Gruppe)
• Gasnet: Gasnetz Hamburg GmbH (voorheen E.ON-Gruppe)
• Stadsverwarming: Wärme Hamburg GmbH (voorheen Vattenfall-Gruppe)
• Hamburg Energie GmbH: (voor de productie en verkoop van hernieuwbare energie)

De stad Hamburg heeft opnieuw belangrijke instrumenten tot haar beschikking om de klimaatbescherming en de energietransitie in Hamburg te bevorderen. De stad kan als eigenaar sturen op de ontwikkeling van de energievoorziening in het belang van consumenten, voorzieningszekerheid, klimaatbescherming en de energietransitie.

Een energiebedrijf van de stad is de beste bescherming tegen buitensporige prijzen, aangezien overheidsbedrijven niet gericht zijn op winstmaximalisatie. Bovendien kunnen synergieën met andere openbare bedrijven worden nagestreefd en heeft de stad toegang tot gunstige financiering, wat ook een positief effect heeft op de consumentenprijzen.

Volgende stappen

Het bindende doel van een sociaal rechtvaardige, klimaatvriendelijke duurzame energievoorziening onder democratische controle is aan de orde. Het echte werk staat voor de deur. Er moeten bijvoorbeeld duurzame strategieën worden ontwikkeld en geïmplementeerd voor:

• Adviesraden voor klanten
• Strategieën voor klimaatbescherming in energiebedrijven
• Uitbreidingen hernieuwbare energie
• Oplossingen voor energiearmoede
• Rolmodelbenaderingen voor de industrie

De volgende strategische stappen zijn de ontwikkeling van een warmte- en energievoorzieningsconcept voor Hamburg dat rekening houdt met de gebieden elektriciteit, stadsverwarming, gas en belangrijke innovatieonderwerpen, zoals sectorkoppeling, om de klimaatbescherming en energietransitie in Hamburg te bevorderen.

Er moeten ook concrete decarbonisatiemaatregelen worden genomen. Steenkool is hier een van de duidelijkste mogelijkheden om de economie koolstofarm te maken. De wet op de uitfasering van kolen in Hamburg, die in juni van dit jaar is aangenomen, verplicht gemeentelijke energiebedrijven om uiterlijk in 2030 kolencentrales te sluiten. De kolencentrale Wedel moet in 2025 worden gesloten en de HKW Tiefstack in 2030.

Energiebedrijven die eigendom zijn van de stad mogen per direct geen kolenwarmte meer afnemen. Met de overname van het stadsverwarmingsbedrijf heeft de stad Hamburg nu de mogelijkheid om de kolengestookte warmtekrachtcentrales te vervangen, wat goed is voor klimaatbescherming en goed voor sociale rechtvaardigheid.

De planning voor de vervanging van de kolencentrale Wedel is inmiddels in volle gang. De kolencentrale in Wedel wordt vervangen door een combinatie van hernieuwbare of klimaatneutrale warmtebronnen (afvalverbranding, industriële afvalwarmte en afvalwarmte van een rioolwaterzuiveringsinstallatieproces) en een warmtekrachtkoppeling op gasbasis.

De voorlopige planning voor de vervanging van de kolencentrale Tiefstack begint in 2020 als onderdeel van een participatieproces waarvoor een commissie van deskundigen is gepland.