In 2018 ondertekenden 44 Afrikaanse landen de overeenkomst oprichting de Afrikaanse Continentale Vrijhandelsruimte (AfCFTA), die in 2021 werd gelanceerd om de handel in goederen, diensten en het verkeer van mensen te vergemakkelijken.

Afrikaanse landen bestaan ​​al regionale economische gemeenschappen die op hun beurt regionale handelsovereenkomsten (RTA's) hebben, zoals de Gemeenschappelijke Markt voor Oostelijk en Zuidelijk Afrika (COMESA), de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC), de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS) en vijf andere. Maar het bewijs van winst uit deze RTA's is vaag. Dit kan zijn omdat de meeste onderzoeken regionale gemeenschappen afzonderlijk hebben onderzocht. Als we echter naar de oppervlakkige niveaus van de intra-Afrikaanse handel kijken, realiseren we ons dat RTA's de handelsstromen binnen het continent niet significant hebben beïnvloed.

Dit maakt de nieuwe continentale handelsovereenkomst tot een kans om voedselzekerheid te bereiken, de bittere armoede terug te dringen en kansen te creëren voor Afrikanen. Hoewel ambitieus, is de AfCFTA gemodelleerd naar de Europese Unie (EU), waardoor een grenzeloos Afrika mogelijk wordt.

Er bestaat een algemene consensus dat ontwikkelingslanden meer baat zouden hebben bij vrijhandel. Maar ondanks regionale handelsovereenkomsten en vrijhandelszones binnen het continent is de intra-Afrikaanse handel rechtvaardig 13% van het totaal, vergeleken met de intraregionale handel in Europa (60%), Noord-Amerika (40%) en Azië (30%).

Men mag niet vergeten dat Afrika de rijkste concentratie aan natuurlijke hulpbronnen heeft. Met 65% van het bebouwbare land in de wereld is het goed voor 10% van de zoetwaterbron en landbouwproducten van de planeet. Het bezit ook 's werelds grootste reserve aan bauxiet, kobalt, goud, diamanten, mangaan, fosfaat en uranium, en produceert 12% van de olie in de wereld.

Ondanks enorme hulpbronnen is Afrika slechts verantwoordelijk voor 3% van de totale hulpbronnen wereldhandel in goederen en diensten, wat een enorme slechte dienst is voor de ruim 1.4 miljard mensen op het continent. Kijkend naar de ondanks deze lage niveaus van de mondiale en intra-Afrikaanse handel grondstoffenreserves, kun je zien waarom Afrika in wezen onderontwikkeld is, en je kunt het ermee eens zijn dat het continent nog wat werk te doen heeft.

Hoewel de AfCFTA een recente ontwikkeling mag zijn, is vrijhandel niet nieuw in Afrika. Afrikanen hebben een lange geschiedenis in het uitwisselen van goederen in alle regio’s van het continent. De AfCFTA biedt Afrika echter een economische kans om zijn handelspotentieel te verwezenlijken en een grotere bijdrage te leveren aan de wereldeconomie.

De nieuwe handelsovereenkomst kan de gamechanger in Afrika zijn als belanghebbenden het cruciale stukje van de puzzel niet missen: de noodzaak van een efficiënte toeleveringsketen. Zonder deze steun zullen de voordelen van de AfCFTA niet verstrekkend zijn. Daarom is het uitvoeren van een grondige analyse van de Afrikaanse toeleveringsketen van cruciaal belang voor het behalen van succes in de Afrikaanse vrijhandelsovereenkomst. 

In een interview zei Adebayo Adeleke, de oprichter van Supply Chain Afrika, sprak over de nieuwe handelsovereenkomst van Afrika. Hij stelde dat de AfCFTA alleen maar kan werken als er enorme inspanningen nodig zijn, en dat er aanwijzingen moeten worden gegeven vanuit het perspectief van de toeleveringsketen, omdat het niet mogelijk is om naar de Afrikaanse handel te kijken zonder de toeleveringsketen aan te pakken die eraan ten grondslag ligt. In de handel is de toeleveringsketen het middel voor de uitvoering, dus als deze niet goed op elkaar is afgestemd, zullen de handelsstromen niet soepel verlopen, wat er mogelijk toe kan leiden dat de Afrikaanse vrijhandelsovereenkomst niet doorgaat.

Zeker, de Afrikaanse toeleveringsketens hebben problemen die moeten worden opgelost om de inkoop, productie, distributie en levering van eindproducten aan consumenten te vergemakkelijken. Dit zou kunnen betekenen dat de toeleveringsketens moeten worden vernieuwd om goederen meer binnen het continent te vervoeren in plaats van vooral daarbuiten.

Het creëren van een Afrikaanse toeleveringsketen die deze problemen aanpakt, zal leiden tot een soepel functioneren van de AfCFTA. Hieronder volgen enkele manieren om dit te bereiken.

Herstel vracht en logistiek. Een van de redenen voor de lage intra-Afrikaanse handel is de slechte kwaliteit van het transport infrastructuur. Er is een gebrek aan wegennetwerken van hoge kwaliteit, vooral in de zestien geheel door land omgeven landen, en aan alternatieve manieren om goederen te vervoeren. Daarom de Logistieke Prestatie Index gerangschikt Afrikaanse landen laag, tussen 1.77 en 3.38 op 5.

Adeleke verklaarde verder dat Afrika zijn toeleveringsketen en logistieke corridors over land, water, spoor en lucht moet synchroniseren. Maar om de regionale toeleveringsketen ten goede te komen en Afrika met de wereldeconomie te verbinden, zou het continent moeten investeren in meer transportnetwerken. Tot een jaar geleden, toen bijvoorbeeld de 260 miljoen dollar kostende Kazungula-brug op de Zambezi-rivier werd gebouwd, verliep het goederenvervoer tussen Botswana en Zambia bijvoorbeeld traag en overbelast. Tegenwoordig liggen de pontons die worden gebruikt om voertuigen over de rivier te laden overbodig aan de wal, en de tijd voor het verplaatsen van goederen is teruggebracht van maar liefst 15 dagen naar slechts enkele minuten.

Verbeter de productie-output. Ondanks het Afrikaanse productiepotentieel en de vele beschikbare mogelijkheden hebben de meeste Afrikaanse landen een tekort aan fabrieken. Dit verklaart waarom het continent onderaan de mondiale toeleveringsketen staat 1.9% aandeel in de mondiale productie.

Volgens Akinwumi Adesina, president van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank, is het dringend nodig dat Afrika zijn economieën snel diversifieert en waarde toevoegt aan alles wat het produceert. Geen enkel land of regio is erin geslaagd eenvoudigweg primaire grondstoffen en grondstoffen te exporteren.

Uit de opmerkingen van Adesina blijkt dat Afrika zijn productieproductie moet verbeteren om aan de vraag van zijn grote en jonge bevolking te voldoen, en een aanzienlijke bijdrage te leveren aan de wereldeconomie. Maar om een ​​regionale toeleveringsketen voor productie en productie te creëren, moeten Afrikaanse leiders een industriebeleid bevorderen dat de financiering van infrastructuur- en industrialisatieprojecten zal katalyseren. Alleen dan zullen lokale ondernemers het risico van marktuitbreiding op zich nemen.

Vernieuw de supply chain-infrastructuur. Velen beschouwen toeleveringsketens als beperkt tot de processen die nodig zijn om goederen van leveranciers naar klanten te verplaatsen. Maar het is veel meer dan dat: de supply chain-infrastructuur omvat ook transport, communicatie, nutsvoorzieningen en technologie. Bijkomende basiselementen zijn veiligheid, risico, juridisch, contracten, verzekeringen, douane en betaling. Wil de AfCFTA excelleren, dan moet Afrika zijn infrastructurele kwesties heroriënteren en er ook logistiek, inkoop, operaties en marktkanalen bij betrekken.

Het is feitelijk gemakkelijker om vanuit een Afrikaanse zeehaven naar het Aziatische continent te exporteren dan van het ene Afrikaanse land naar het andere. Om intra-Afrikaanse handel mogelijk te maken heeft Afrika meer investeringen nodig in zijn supply chain-infrastructuur. Regelgevers en regeringen moeten een handels- en investeringsbeleid voeren dat de opbouw van een continentale unie met een adequaat aanbodketensysteem bevordert.

Het hebben van een gemeenschappelijke Afrikaanse markt is een verheven doel, maar we moeten het gesprek stimuleren over wat er verbeterd moet worden. Ontwikkelingsorganisaties, journalisten en belanghebbenden hebben de enorme economische voordelen van de AfCFTA aangeprezen. Maar zonder een efficiënte supply chain-infrastructuur zullen alle beloofde winsten theoretisch blijven.

Lanre-Peter Elufisan is een freelance supply chain-schrijver en uitvoerend directeur van Ominira-initiatief, een denktank die oplossingen bevordert voor de sociaal-economische problemen van Afrika.